هتل قدیم رامسر هتلی در مركز شهر رامسر است كه در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.[۱] این هتل در خیابان شهید رجایی قرار دارد و معماری آن شباهت زیادی به سبك آرت دكو دارد. طرحهایی برای تبدیل هتل به موزه توسط مدیریت آن در دست بررسی است.
پیشینه ساخت هتل
با آغاز دوره پادشاهی رضا شاه پهلوی، اهل دربار سفرهای زیادی به اروپا انجام می‌دادند و شیفتهٔ پیشرفت، نظم و آثار فرهنگی و تمدنی در كشورهای اروپایی شده بودند و هنگامی كه از سفر بازمی‌گشتند؛ از هنرمندان و استادان ایران می‌خواستند كه آثاری همانند آنچه كه در اروپا دیدند را خلق كنند. محقق‌شدن این درخواست‌ها نیازمند این بود كه فنون و روش‌هایی متفاوت با فنون سنتی رایج به كار گرفته شود. از این رو آثاری كه بوجود می‌آمدند؛ یا كاملاً تقلید از نمونه‌های خارج بودند یا آمیزه‌ای از فرهنگ ایرانی با سایر كشورها بودند. عواملی مانند ملی‌گرایی، باستان‌گرایی و نظامی‌گری نیز در خلق این آثار نقش داشت.[۲]
در دهه اول سلطنت پهلوی تا میانه‌های دهه دوم، به دلیل نبود آموزش عالی دانشگاهی در رشته‌های گوناگون مهندسی، بیشتر مهندس‌هایی كه بعداً در ایران به فعالیت مهندسی و معماری پرداختند، كسانی بودند كه در سالهای ۱۳۰۰ به بعد به اروپا رفته و از سالهای ۱۳۱۴ به بعد وارد ایران شده بودند، از این رو برخی كارشناسان طراحی و ساخت پروژه هتل قدیم توسط مهندسین غیر ایرانی مانند مهندسان كشور آلمان را؛ امری بدیهی می‌دانند.[۳] گفته می‌شود كه یك ایرانی ارمنی زبان مقیم آلمان به نام مهندس غریبیان نقشهٔ این هتل را طراحی كرده‌است. در خصوص برآورد هزینه انجام شده برای ساخت این هتل اطلاعات دقیقی در دسترس نیست.[۴]
این بنا بر اساس معماری تخت جمشید و ایران باستان ساخته شده است. این بنا همچون بناهای ایران باستان پله‌هایی باشكوه دارد و نقش برجسته فضای داخلی آن تزیین شده است. زیبایی این بنا به حدی است كه پادشاه مغرب زمین دستور داد ساختمانی نظیر آن در مغرب بسازند. نویسندۀ كتاب (دخترم فرح) چنین ادعایی را در كتاب خود دارد.
طرح هتل قدیم، در سال ۱۳۰۷ (در برخی منایع ۱۳۱۰)[۵] توسط مهندسان آلمانی تهیه و در سال ۱۳۱۲ یا ۱۳۱۱ (در برخی منایع ۱۳۱۷)[۱] خورشیدی به بهره‌برداری رسید. سبك معماری این هتل شباهت زیادی به معماری آرت دكو اروپا دارد. ساخت این هتل سه سال به طول انجامید.[۲][۴]
این هتل دارای یك زیرزمین است كه بعدها به سفره‌خانه سنتی تبدیل شد. اروپایی‌ها و به ویژه آلمانی‌ها در ساخت هتل نقش بسزایی داشتند و این هتل مجموعه‌ای از سلیقه‌های آلمانی، انگلیسی و ایتالیایی را در خود گردآورده است. طراحی داخلی هتل توسط انگلیسی‌ها انجام شد و ایتالیایی‌ها هم طراحی محیط بیرون آن را انجام دادند.[۴]
ورودی اصلی این هتل در سمت شمال است و پلكان سراسری آن؛ با مجسمه‌های دختران مشعل به دست، رستم و سهراب، شیرهای غُرّان و گلدان‌های تزیینی آراسته شده‌است. در دو سمت نمای بالای هتل، دو نقش برجسته نبرد انسان با شیر و گاو به چشم می‌خورد. ورودی هر طبقه با ستون‌های تزئینی گچی و طاق‌های هلالی تزیین شده و نرده‌های پلكان داخلی؛ از چوب‌های خراطی شده و طرح‌های گلدانی شكل است.
بیشتر سقف‌های هتل دارای گچ‌بری از نوع گیاهی؛ و ورودی اتاق‌ها دارای تزئینات گچی از نوع شمسه‌ای و پر طاووس است. در جنوب هتل یك باغ قرار دارد و در فاصله‌های مختلف؛ جایگاه‌های ویژه برای استراحت و پذیرایی مهمانان در نظر گرفته شده‌است.
گفته می‌شود در این اثر تاریخی از آهن استفاده نشده و تمام مصالح آن از آجر، بتن و سیمان است. تمامی آجر این بنا از كورهٔ آجرپزی كه در پشت حوزهٔ علمیه كنونی قرار دارد تأمین شد. هم‌زمان با ساخت این هتل؛ چهار ویلای بزرگ نیز برای پذیرایی از مهمانان عالی رتبه كشور ساخته شد. چهار ویلای كوچك نیز برای سرایداران و خدمه ایجاد شد كه به عنوان پختن غذای مهمانان نیز مورد استفاده قرار می‌گرفت. مهندس و نقشه‌بردار این ویلاها شخصی به نام اشكودا از شوروی بود.[۵]
هتل قدیم رامسر با بلوار مقابل خود در یك راستا قرار دارد و از ایوان هتل؛ می‌توان انتهای بلوار كه به كازینو و دریا منتهی می‌شود را دید. در حیاط پشتی این هتل نمادی نصب شده كه ۴۰ نماینده از ۴۰ كشور صلح و دوستی در هنگام سفر خود به ایران در گذر از رامسر و اقامت در هتل قدیم رامسر آن را نصب كردند.[۴] به جهت قرار گرفتن این هتل در طبیعت زیبای رامسر و قرار گرفتن جنگل سرسبز پشت هتل، و هماهنگی رنگ سفید هتل و جنگل سبز، بنای هتل را بیشتر در دید رهگذران و مسافران قرار داده است.
باغ و بلوار مقابل هتل
همچنین ببینید: بلوار مقابل هتلهای رامسر
در جنب شمال هتل؛ یك محوطه بزرگ كه شامل باغ و یك بلوار مستقیم با طول زیاد است؛ قرار دارد. در باغ مقابل هتل؛ از فنون باغ‌سازی غربی استفاده شده‌است و شكل چراغ‌ها، مجسمه‌ها و حوض‌ها نتیجهٔ اندیشه نوگرایانه در این فضای شهری است. این باغ و بلوار در پهنه‌ای به اندازه تقریباً دو كیلومتر در میان كوه و دریا ایجاد شد و دو عنصر اصلی آن را هتل قدیم در كوه پایه و كازینوی كنار ساحل تشكیل می‌دهد. دیگر بخش‌های مهم این مجموعه؛ هتل جدید، عمارت شهربانی است. این مجموعه به گونه‌ای ساخته شده كه هتل قدیم به واسطه یك بلوار مستقیماً به كازینوی كنار ساحل می‌رسد. در ابتدا؛ بلوار حالت آسفالت داشت، اما بعدها به پیاده‌راه تبدیل شد و در دو سوی آن هم جاده ساخته شد.
وضعیت هتل و محوطه در دوره‌های مختلف
تا اواخر دههٔ ۳۰، بلوار مابین هتل و كازینو به صورت آسفالت بود و در دو طرف آن دو باغچهٔ سراسری قرار داشت. رودخانهٔ بلوار؛ در مسیر طبیعی خودش در دو نقطه بلوار را قطع می‌كرد كه در آن نقاط پل زده شد. زمین‌های دو طرف بلوار هم بیشتر زراعتی بودند و در سمت شرق بلوار هم فرودگاه ساخته شد. در این دوره؛ محوطهٔ هتل قدیم، شامل بناهای هتل، كاخ و چهار ویلای اختصاصی است. تیرهای چراغ برق، مجسمهٔ دختران و گوی و سایر مجسمه‌های انسانی؛ از مهمترین تزئینات محوطه در این دوره بودند.[۲]
از دهه چهل به بعد؛ معماری این مجموعه بیشتر تحت تأثیر معماری نوگرا در كشورهای اروپایی بود و تغییراتی كه در مجموعه داده شد؛ بر اساس معماری نو در آن كشورها است. هرچند معماری بلوار و كازینو تغییر شاخصی نكرد و زمین‌های زراعی در دوطرف بلوار هم با تقسیم‌های هندسی كوچكی همچنان وجود داشت؛ اما در منطقه شمالی باغ مركبات؛ پوشش باغی آهسته‌آهسته جایگزین پوشش زراعی شد. روستای اطراف ضلع شرقی كمربندی هم كم‌كم گسترش یافتند. در این سال‌ها هتل جدید نیز با وسعتی تقریباً دوبرابر هتل قدیم؛ در كنار هتل قدیم ساخته شد.[۲]
طرح ساخت هتل جدید توسط یك مهندس كرمانی به نام سام در سال ۱۳۳۱ خورشیدی تهیه شد و در مكان یكی از ویلاهای قبلی ساخته شد و در سال ۱۳۳۹ خورشیدی بهره‌برداری از آن آغاز شد. پس از مدتی نیز متل كازینو و پلاژ هم در كنار بلوار ساخته شد و به بهره‌برداری رسید. در اطلاعات سالانه ۱۳۳۹ (ص ۵۶) خورشیدی دربارهٔ این بنا آمده‌است كه: «رامسر نه تنها از زیباترین پلاژهای ایران، بلكه خاورمیانه و آسیاست. این شهر دارای هتل بدیع، ویلاهای زیبا، كازینو و جنگل‌های سرسبز ایران و بالاخره یكی از بهترین نقاط شمال ایران به‌شمار می‌آید». هم‌زمان با تأسیس بناهای مذكور، كاخ مرمر هم در محوطه هتل ساخته شد.[۵]
هتل جدید كه از نمای رو به رو؛ در سمت راست هتل قدیم قرار گرفته؛ از سه و چهار طبقه با زیربنای تقریبی ۱۵۰۰ متر برای هر طبقه تشكیل شده‌است و مابین سالهای ۱۳۳۵ تا ۱۳۳۷ برای اتصال به هتل قدیم؛ توسط سازمان مهمانخانه‌های بنیاد پهلوی سرمایه‌گذاری شد و به اجرا درآمد. برخی كارشناسان می‌گویند هتل جدید و هتل قدیم هیچ‌گونه هماهنگی با یكدیگر ندارند؛ زیرا به اعتقاد آن‌ها؛ نمای كشیده و منظم هتل جدید؛ ضربه شدیدی به دید و منطقه هتل قدیم زده است و آن را از حالت نمادین قبل درآورده است.[۳] در زمان پهلوی دوم یكی از مجسمه‌های رضاشاه نیز در باغ مركبات قرار داده شد.[۲]
از دهه پنجاه به بعد تغییرات بیشتر بر روی بلوار و اماكن شهری پیرامون هتل استوار بود. بلوار مابین هتل و كازینو بیشتر كاركرد پاركینگ عمومی به خود گرفت. محوطهٔ فرودگاه نیز در سمت شرقی هتل گسترش می‌یابد. باغ مركبات تغییر محسوس كوچكی كرد و دو مسیر فرعی ورودی از جنوب باغ؛ به آن اضافه شد.[۲]
دوره جمهوری اسلامی
پس از اینكه جمهوری اسلامی بر ایران حاكم شد، تزئینات و مجسّمه‌های محوطهٔ هتل كه خلاف اسلام دیده می‌شد تخریب یا برداشته شد. اماكنی هم كه بیشتر مورد استفاده گردشگرهای خارجی یا ایرانی‌های غرب‌گرا بود نیز عمدتاً بی استفاده ماند؛ مانند كازینو كه به یك مهمانخانه عادی تبدیل شد.[۲]
در سالهای ابتدایی تشكیل جمهوری اسلامی؛ برخی از نهادها سعی داشتند كه آن جا را تبدیل را به پایگاه خود كنند، كاركنان هتل قدیم به خاطر علاقه‌ای كه به شغل‌شان و این بنا داشتند در مقابل تغییر كاربری هتل بسیار مقاومت كردند.[۴]
در این دوره اماكن اسلامی همچون مسجد و مدرسه علوم دینی در جلوی محوطه هتل در كنار جاده اصلی ایجاد شد و افزون بر آن؛ اماكنی همچون دادگستری در كنار بلوار بوجود آمد. در سالهای اخیر در محوطه هتل برخی امكانات همچون صندلی، تیر چراغ و سطل زباله قرار داده شد كه از طرح‌های ساده و ارزان در آن استفاده شده‌است.[۲] این هتل در دوران جنگ ایران و عراق؛ مانند سایر بخش‌های گردشگری معلّق و بلاتكلیف ماند.[۴]
هم‌اكنون در كنار این هتل ساختمانی دیگر با معماری مشابه ساخته شده و با نام هتل جدید در حال ارائه خدمات گردشگری است. هتل قدیم نیز با همین نام اقدام به اسكان مسافران می‌نماید. این هتل اكنون جزو گروه هتلهای پارسیان است و مالكیت آن با بنیاد مستضعفان جمهوری اسلامی ایران می‌باشد.
در پنجم دی‌ماه ۱۳۹۸ سالن آمفی‌تئاتر هتل رامسر دچار آتش‌سوزی شدید شد و این سالن و سینمای آن به‌طور كامل نابود شدند. پیش‌تر آتش‌نشانی به مسئولان مجموعه بابت سیم‌كشی‌های فرسودهٔ هتل هشدار داده بود.[۶]
دیگر كاربری‌ها
- ۲ قسمت از سریال كارآگاه علوی در این هتل ساخته شد.
- در سال ۱۳۴۹ میزبان اولین كنفرانس، كنوانسیون حفظ تالابهای رامسر كه مقر آن در لندن می‌باشد بوده‌است.
- صحنه‌های از سریال روزگار قریب در این هتل فیلم‌برداری شد.
- بخش‌هایی از سریال خط قرمز در كنار این هتل فیلم‌برداری شد.
نگارخانه
